Jak wybrać odpowiedni śpiwór?

Dobry sen jest podstawą naszego samopoczucia. Gdy nocujemy poza domem, odpoczynek w dużej mierze zależy od śpiwora, jaki wybierzemy.  Jak wybrać śpiwór, który spełni nasze oczekiwania i będzie nam słóżył przez lata? 

Przede wszystkim - śpiwór należy dobierać pod kątem aktywności, jaką uprawiamy. Innych śpiworów potrzebujesz na kemping z rodziną, inny będzie odpowiedni na wyprawę alpinistyczną.

Śpiwory na różne okazje

Jeśli zwykle śpisz pod dachem i nie grożą Ci temperatury niższe niż 15-20 stopni Celsjusza ani duża wilgotnością powietrza, lepiej sprawdzą się lekkie materiały, łatwo zmniejszające swoją objętość. Śpiwór nie zajmuje wtedy całego plecaka. Przykładem może być tu linia Core polskiego producenta odzieży i sprzętu wyprawowego -  Pajak Sport.

Gdy planujesz długą trasę i sen pod gwiazdami, istotna będzie szybkość wysychania materiału i jego odporność na wilgoć. Należy jednak dobrze przyjrzeć się stosunkowi wagi do ciepła, jakie oferuje produkt.

Zwróć też uwagę na to, kiedy najczęściej wybierasz się na wyprawy. Jeśli jest to lato, to raczej nie potrzeba Ci najcieplejszej z możliwych wersji śpiwora. Nie dotyczy to oczywiście miłośników wypraw wysokogórskich w Alpy czy Himalaje.

A co wybrać, gdy raz jedziesz pod namiot, a innym razem chcesz eksplorować  jaskinię? Cóż, może się okazać, że potrzebujesz dwóch różnych śpiworów, ewentualnie wersji hybrydowej.

Czynnik pierwszy – temperatura

Wybierając śpiwór, zazwyczaj zwracamy uwagę na temperaturę do jakiej jest przeznaczony. Należy jednak zachować ostrożność, ponieważ tylko część produktów dostępnych na naszym rynku jest certyfikowana przez niezależne laboratoria badawcze zgodnie z obowiązującą obecnie normą ISO 23537-1:2016  (dawniej EN 13537:2012 i EN 13537:2004). Dlatego też bardzo wielu producentów nie stosuje tej metody, a zamiast tego podają temperatury na podstawie własnych, trudnych do zweryfikowania ustaleń.

Zwyczajowo (jak również według normy) podawane są trzy zakresy:

Temperatura komfortu - Komfort żeński, najniższa temperatura, w której przeciętna kobieta czuje się dobrze i ciepło.

Temperatura limitu -Komfort męski, najniższa temperatura, w której przeciętny mężczyzna czuje ciepło. Przy tej temperaturze kobieta może już zacząć odczuwać zimno, uniemożliwiające komfortowy sen.

Temperatura ekstremalna - najniższa temperatura, która nie zagraża naszemu życiu lub zdrowiu.

Czasem podaję też się tak zwany „upper limit”.  Jest to temperatura powyżej której  w śpiworze jest za gorąco.

Stosując wyżej opisaną normę, pomiary prowadzone są przy użyciu specjalnego manekina. Wzorcem jest mężczyzna o standardowej budowie ciała (25 lat, wzrost 173 cm, waga 73 kg) i kobieta  (25 lat, wzrost 160 cm, waga 60 kg).

Pamiętajmy, że każdy z nas  bardzo indywidualnie odczuwa temperaturę. Już sama różnica pomiędzy płciami w najbardziej niekorzystnym przypadku daje nam 9 stopni różnicy (kobiety marzną szybciej), a przeskok pomiędzy 20 a 29 stopni Celsjusza odczuwalnej temperatury poniżej zera jest olbrzymi. Lepiej więc nie kupować jednego śpiwora dla dwojga.

Ponadto, na odczuwaną temperaturę ma wpływ izolacja na której śpimy (zwykła karimata, czy dobry materac), rodzaj posiłku przed snem, nasza kondycja psychiczna - w tym stopień zmęczenia oraz oczywiście nasz strój. Znaczny wpływa na odczuwanie temperatur będzie miała też wilgotność powietrza.

Jest jednak jedno bardzo proste kryterium, które umożliwi ocenę śpiwora nawet komuś nie bardzo zaznajomionemu z tematem. To kryterium to wysokość śpiwora w pozycji leżącej, uzależniona od jakości użytego wypełnienia (loftu). Śpiwór, który ma większy loft, zazwyczaj będzie cieplejszy. Jedyna sytuacja, kiedy reguła się to nie sprawdza to zastosowanie specyficznych rozwiązań konstrukcyjnych takich jak na przykład warstwa odbijające promieniowanie podczerwone.

Rodzaj wypełnienia

Puch czy wypełnienie syntetyczne? Śpiwory puchowe doskonale sprawdzają się w zimnych, suchych warunkach, nie są jednak najlepszym wyborem, gdy spodziewamy się wody w stanie ciekłym, bowiem przemoczony puch czasowo straci loft i tym samym nie będzie izolować. Odporniejsze na wodę są śpiwory z puchem impregnowanym (hydrofobowym).

Niestety, im niższe temperatury, tym mniejszy wybór dostępnych ociepleń. Jeśli śpiwora będziemy używać głównie w warunkach zimowych, tak naprawdę pozostaje nam zdecydować się tylko na naturalny puch.

To, co tak naprawdę nas grzeje, to nie ilość lub waga wypełnienia, a objętość powietrza, które jest świetnym izolatorem, pod warunkiem, że pozostaje nieruchome lub jego przemieszczanie jest znacznie ograniczone.

Przy wyborze śpiwora puchowego należy zwrócić uwagę na sprężystość wypełnienia (cuin - ang. „cubic inch”) określającą ile cali sześciennych zajmuje uncja puchu w standardowym cylindrze pomiarowym. Puch zostaje poddany obciążeniu jednej uncji (~28 g). Im wyższy parametr, tym lepiej (puch o wyższej sprężystości będzie lepiej zatrzymywał ciepło przy tej samej wadze, jest również bardziej podatny na kompresję), jednak za bardzo dobry uważa się 700 cuin (ang. „cubic inch”).

Puch kaczy czy gęsi? Jeśli chodzi o parametry, puch z gęsi białej kołudzkiej  jest bezkonkurencyjny i znajdziemy go w topowych modelach najlepszych światowych marek. Jest też stosowany przez wszystkich rodzimych producentów, np. w śpiworach linii Radical czy Prime marki Pajak. Kaczy jest tańszym i niestety mniej doskonałym surowcem, jednak zarówno jeden jak i drugi znacznie przewyższają parametrami ociepliny syntetyczne.

Puch sztuczny (najlepszej jakości) daje nam mniej więcej taką ochronę jak puch o rozprężności 500-650 cuin. Puch kaczy osiąga rozprężności od 400 aż do nieco powyżej 700 cuin. Puch gęsi daje nam parametry od 650 cuin aż do 1000 cuin. Jeśli rozprężność nie jest podana, zazwyczaj mamy do czynienia z najgorszą wersją naturalnego surowca.

Generalna zasada stanowi, że im bardziej mokre środowisko, w którym będziemy stosować kupowany produkt, tym bardziej powinniśmy zwracać uwagę na ocieplenia syntetyczne. Syntetyki szybko wysychają i nie przestają izolować nawet po zamoknięciu.

Są też dobrym rozwiązaniem, gdy używamy ich w warunkach ciepłych oraz gdy nie liczymy każdego grama czy centymetra w plecaku (mają gorszą kompresję). Posiadają też tę niewątpliwą zaletę, że zwykle są tańsze od śpiworów puchowych. Gdy się na nie decydujemy, pamiętajmy, że podobnie jak przypadku puchu im wyższy loft, tym lepiej.

Konstrukcja komór

W ekwipunku wykonanym z puchu stosowanych jest 5 podstawowych konstrukcji:

• komory pikowane / szycie na przestrzał – pozwala to na stworzenie najlżejszego wyrobu, jednak ze względu na mostki termiczne w miejscach przeszycia znacznie spada termika produktu.
• komory T / H - są najczęściej spotykanym rozwiązaniem ze względu na oszczędność materiału i stosunkową prostotę szycia. Zastosowanie takiej konstrukcji znacznie zmniejsza mostki termiczne.
• komory Z / S - jest to lepsza odmiana komór typu T dzięki przesunięciu górnej i dolnej tkaniny względem siebie. Miejsca przeszyć nie znajdują się bezpośrednio obok siebie, co niweluje mostki termiczne. Konstrukcja taka pozwala na uzyskanie znacznie niższej wagi niż w przypadku komór V (lub trapezowych) przy jednoczesnym zapewnieniu zbliżonej izolacyjności.
• komory trapezowe - są odmianą komór Z, gdzie poszczególne przegrody są naprzemiennie nachylane raz w jedną raz w druga stronę, pozwalając na zastosowanie tego rozwiązania w odzieży. Rozwiązanie to jest stosowane także w bardzo ciepłych śpiworach, jako tańsze od podwójnego H.
• komory HH - najcieplejsze rozwiązanie stosowane jedynie w kilkudziesięciu produktach na świecie np. w Radical H16 IRR firmy Pajak. W tej konstrukcji, pomiędzy dwoma warstwami ścian komór stosuje się przesunięcie. Właśnie dzięki takiemu rozwiązaniu, firma Pajak otrzymała na targach ISPO w Monachium nagrodę na najcieplejszy śpiwór świata!

Tkanina

Śpiwory tworzy się z poliestru, poliamidu (nylonu) oraz poliamidu 6.6 (np. Cordura). Warto wybrać jak najdoskonalsze włókno, a więc poliamid 6.6, w następnej kolejności poliamid/nylon i w ostateczności, najsłabszy z nich, poliester.

Kolejną kwestią jest ochrona przed wilgocią. Niemal wszystkie tkaniny stosowane w śpiworach posiadają powłokę DWR, natomiast nie wszystkie posiadają wbudowana membranę.

Jej zastosowanie ma na celu zabezpieczenie użytkownika przed wodą, która może dostać się z zewnątrz. Dzięki temu możemy śpiwór rozłożyć w kałuży i nic się nie stanie. Rozwiązanie to okupione jest jednak wielokrotnie mniejszą oddychalnością w stosunku do takiej samej tkaniny pozbawionej membrany. Ogromny problem stanowi tu woda, pochodząca od nas samych, czyli nasz pot.  W ciągu nocy z powierzchni naszej skóry odparowuje ponad pół litra wody! Para wodna przechodząc przez kolejne warstwy skrapla się w punkcie największej różnicy temperatur, a więc na wewnętrznej stronie zewnętrznej tkaniny.

Zastosowanie membrany lub tkaniny wodoszczelnej sprawdzi się głównie przy bardzo krótkich jedno lub dwu-noclegowych wyprawach.

Innym rozwiązaniem jest skupienie się na zabezpieczeniu użytkownika przed wodą, którą on sam wydziela. W takim przypadku wysiłki konstruktora skupiają się na zapewnieniu, by każda kolejna warstwa była bardziej paroprzepuszczalna od poprzedniej. Tym samym każda noc w śpiworze będzie tak samo ciepła jak pierwsza. Wadą tego rozwiązania jest konieczność stosowania nieprzemakającego namiotu lub płachty biwakowej. Tkaniny bezmembranowe, niewodoszczelne, sprawdzą się raczej przy długotrwałych ekspedycjach.

Rozwiązania hybrydowe

Zdarza się tak, że istniejące produkty osobno nie spełniają naszych potrzeb. Wtedy trzeba skorzystać z rozwiązania hybrydowego, które polega na zastosowaniu dwóch kompatybilnych śpiworów. Zewnętrzna warstwa to wodoszczelny, letni śpiwór syntetyczny, natomiast wewnętrzna to zimowy, ultralekki śpiwór puchowy. Dzięki temu wykroplenie pary wodnej, jeśli wystąpi, spowoduje namoknięcie części syntetycznej, pozostawiając część puchową w doskonałej kondycji. Zaletą jest znacznie niższa waga od wyłącznie syntetycznego rozwiązania zapewniającego komfort w tych samych warunkach termicznych.

Rozwiązanie takie sprawdza się doskonale tam gdzie:

• występują warunki mocno polowe (bushcraft, survival),
• działamy w środowiskach mokrych (jaskinie, żegluga),
• mamy ograniczony budżet, a potrzebujemy śpiwora, który sprawdzi się przy dużych różnicach temperatur.

Podsumowanie

Co ostatecznie musimy ustalić przed zakupem? Przede wszystkim to, w jakich temperaturach będziemy nocować, jak długa będzie wyprawa, jakie jest ryzyko przemoczenia śpiwora. Jeżeli już wcześniej odbywaliśmy outdoorowe eskapady, warto przypomnieć sobie warunki jakie na nich panowały przez ostatnie 5 lat i porównać je z tymi, których spodziewamy się na najbliższej wycieczce.

W zależności od czynnika, jaki ma dla nas pierwszorzędne znaczenie, wybór będzie inny.

1. Ze względu na warunki:

• Jaskinie, inne mokre środowiska  - ocieplenia syntetyczne
• Skrajnie niskie temperatury - puch naturalny
• Gdy zależy ci na ultra-niskiej wadze - puch naturalny
• Gdy liczy się objętość - puch naturalny

1. Sprawdź czy temperatury podawane są wg EN 13537 lub ISO 23537.

• Jeśli nie, porównaj loft („grubość śpiwora”)
• Jeśli tak, porównuj temperatury

1. Zdecyduj, jak będziesz używał produktu:

• krótki czas użytkowania i mokre środowisko - szukaj membran
• długotrwałe użytkowanie - unikaj membran (ale postaw na dobry namiot)

1. Jeśli możesz, wybierz jak najdoskonalszą tkaninę:

• najlepiej poliamid 6.6
• nie najgorzej poliamid / nylon
• w ostateczności – poliester

Pamiętaj, nie istnieje produkt idealny. Można mieć najcieplejszy albo najbardziej nieprzemakalny lub też najlżejszy śpiwór. Najważniejsze, byś wybrał produkt najlepiej dostosowany do specyfiki twojej aktywności outdoorowej.

Tekst powstał dzięki konsultacji z Wojtkiem Kłapcią z firmy Pajak Sport.