Lornetka: wierny kompan na wyprawy i nie tylko

Szukając wymarzonej lornetki łatwo zgubić się w gąszczu ofert. Poszczególne modele różnią się parametrami, konstrukcją i zastosowanymi materiałami. Również rozpiętość cenowa jest ogromna. Dlatego aby odpowiedzieć sobie na pytanie jaka lornetka jest najlepsza trzeba najpierw znać własne oczekiwania.

Jaką lornetkę kupić?

Teoretycznie to pytanie powinno paść na samym końcu długiego wywodu na temat parametrów optycznych, procesu produkcji oraz przeglądu dostępnych na rynku modeli. Jednak już na początku poszukiwań wymarzonego modelu warto określić kilka podstawowych wymagań aby przeglądając dostępne w sprzedaży lornetki (szeroki wybór dostępny na combat.pl: https://www.combat.pl/optyka/lornetki.html) wiedzieć na co zwrócić uwagę.

Kluczowe będzie określenie do czego ma posłużyć wybrany model. Niezależnie od tego czy będzie to obserwacja nocnego nieba, prowadzenie tankowca po wzburzonym morzu, obserwacja przyrody, polowanie czy też inwigilacja szpiega sprzedającego plany najnowszego północnokoreańskiego parowozu konieczne są właściwe narzędzia. Podczas wędrówek lepiej sprawdzą się modele lżejsze i mniejsze natomiast na morzu i podczas obserwacji nieba ważne będzie duże powiększenie a gabaryt będzie miał znaczenie drugorzędne.

Warto też określić czego możemy potrzebować dodatkowo. Na rynku dostępne jest wiele konstrukcji o zmiennym powiększeniu, z wbudowanym kompasem czy też możliwością zamontowania na specjalistycznym statywie. Najdroższe, specjalistyczne modele mogą mieć wbudowane laserowe dalmierze lub wyświetlać aktualną pozycję wykorzystując nawigację satelitarną.

Uniwersalną cechą lornetek, niezależnie od sposobu wykonania, powinny być jakość wykonania elementów optycznych, przynajmniej podstawowa odporność na działanie warunków zewnętrznych oraz powtarzalna praca wszystkich mechanizmów.

Co to jest lornetka?

Historycznie lornetka, bądź lorneta to przyrząd optyczny złożony z dwóch lunet sprzężonych równolegle. Dzięki swojej konstrukcji umożliwia obuoczne oglądanie odległych obiektów. W porównaniu z lunetą lub monokularem uzyskiwany obraz jest jaśniejszy i o wyższej rozdzielczości. Rozstawienie obu lunet powoduje również, że przedmiot obserwacji wydaje się być bardziej plastyczny, zawdzięczamy to efektowi stereoskopowemu (czyli postrzegania wzrokowego pozwalającego lepiej określić wymiary, głębię oraz odległość od oglądanego obiektu.

Jak zbudowana jest lornetka?

Każda lornetka zbudowana jest z kilku podstawowych komponentów. Są to okulary, obiektywy i pryzmaty zamknięte w obudowie. W zależności od zastosowanych elementów optycznych poszczególne modele różnią się parametrami tego co widzimy (powiększeniem, głębią ostrości, transmisją światła czy też kontrastem i nasyceniem barw).

Najstarsza jest tzw. lorneta prosta, zwana również lornetą Galileusza. Jest to urządzenie w którym rozstaw obiektywów jest dopasowany do rozstawu oczu obserwatora. Zastosowane układ obiektywów i okularów pozwala na stosunkowo niewielkie powiększenia. Taką konstrukcję mają popularne lornetki teatralne.

Szukając najlepszej lornetki praktycznie zawsze wybierzemy konstrukcję pryzmatyczną. Jest to rozwiązanie oparte na założeniu, ze rozstaw obiektywów jest większy niż rozstaw oczy obserwatora. Za wyrównanie tych parametrów odpowiadają pryzmaty umieszczone w korpusie pomiędzy obiektywami a okularami. Takie rozwiązanie prócz zmniejszenia rozstawu okularów pozwala na odwrócenie obrazu. Dzięki temu w obiektywach można zastosować bardziej rozbudowane układy optyczne, które zapewnią lepszą transmisję światła i większe powiększenie. Dzięki specjalnemu zawiasowi w centralnej części korpusu lornetki pryzmatyczne można idealnie dopasować do rozstawu oczu użytkownika.

Rzadziej spotykane lornety peryskopowe, bądź nożycowe. To specjalistyczne przyrządy zbudowane z dwóch peryskopów umieszczonych na wspólnej podstawie. Pozwalają na obserwację obiektów zza przeszkód terenowych i zwykle charakteryzują się dużym powiększeniem.

Pryzmat Porro czy dachowy?

Z wyjątkiem specjalistycznych zastosowań większość użytkowników wybiera lornetki pryzmatyczne. W zależności od konstrukcji zastosowanych układów optycznych można podzielić je na dwie grupy.

Lornetki z pryzmatem Porro

To stosunkowo prosta konstrukcja wynaleziona przez włoskiego oficera artylerii Ignatio Porro około 1850 roku. Zastosowanie dwóch pryzmatów pozwala na obrót obrazu w dwóch płaszczyznach z wykorzystaniem zjawiska całkowicie wewnętrznego odbicia. Budowa pryzmatów Porro upraszcza konstrukcję lornetki i ułatwia kolimację (justowanie) lornetki – czyli ustawienie osi optycznych obiektywów idealnie równolegle. Kształt tego typu układów optycznych powoduje rozsunięcie na boki obiektywów. Wprawdzie przez to lornetki są nieco większe, jednak takie rozwiązanie poprawia widzenie stereoskopowe.

Lornetka z prymatem Porro

Lornetki z pryzmatem dachowym

Pryzmaty dachowe są bardziej skomplikowane od dzieła Ignatio Porro. Kształtem przypominają pochyły dach budynku, stąd ich nazwa. Są to układy o skomplikowanym kształcie, który powoduje aż siedmiokrotne załamanie promienia światła. Taka konstrukcja wymaga bardzo precyzyjnej obróbki i zastosowania bardzo dobrych powłok aby osiągnąć wysokie parametry obrazu. Niestety często przekłada się to na wysoką cenę. Co otrzymujemy w zamian? Lornetkę o obiektywach i okularach ustawionych wzdłuż wspólnych osi optycznych. Dzięki temu tak skonstruowane przyrządy są mniejsze i poręczniejsze od wykorzystujących pryzmaty Porro. Jednak często mniejszy gabaryt nie oznacza niższej masy. Bardziej skomplikowana optyka waży więcej.

Lornetka z pryzmatem dachowym

Jak odczytywać parametry lornetki? 

Dwa najważniejsze parametry lornetki to powiększenie i średnica obiektywu. Zwykle to na ich podstawie opisywane są przez producentów poszczególne modele. Powiększenie oznacza jak bardzo przybliżony za pomocą optyki będzie obserwowany obraz. Najpopularniejszy zakres to cztery do dziesięciu razy. Rzadziej spotyka się modele zapewniające powiększenie dwunasto lub szesnastokrotne.

Do wędrówek i obserwacji przyrody najlepiej sprawdzą się lornetki o parametrach 6x, 8x lub 10x. Pozwolą na uzyskanie wyraźnego i stosunkowo szerokiego pola obserwacji. Dodatkowo przy takich powiększeniach drgania obrazu będą niewielkie. Zupełnie inaczej ma się rzecz z obserwacją nieba, lub innych obiektów na wielkie odległości. Przeznaczone do tego lornetki mają znacznie większy zakres powiększeń osiągający wartości 24x lub 30x. Jednak takie przyrządy zwykle są bardzo ciężkie i wymagają do prowadzenia obserwacji posadowienia na specjalnych statywach. Rzadziej spotykane są modele o regulowanym powiększeniu. Wymagają one zastosowania skomplikowanych układów optycznych co przekłada się zwykle na masę i cenę.

Kolejnym istotnym parametrem jest średnica obiektywu. Wydawało by się im większa tym lepiej, gdyż wtedy obraz jest jaśniejszy i o lepszej jakości. To jednak tylko część prawdy. Na transmisje światła ma wpływ jakość wszystkich zastosowanych układów optycznych oraz użytych powłok. Model o dobrej optyce mimo gorszych parametrów katalogowych może zapewnić użytkownikowi znacznie lepszą obserwację celu niż lornetka o nominalnie większej średnicy obiektywu i powiększeniu. Jednak większość profesjonalnych lornetek nocnych lub morskich będzie miał obiektyw o średnicy 50 do nawet 70 mm. Do codziennego zastosowania dobrze sprawdzą się modele o obiektywach mających średnice obiektywu 30 do 42 mm.

Co wybrać?

Podsumowując, wybór idealnej lornetki nie jest prosty. Jednak jest kilka uniwersalnych parametrów które warto uwzględnić. Najważniejsza jest jakość optyki i zastosowanych powłok, to ona decyduje co naprawdę zobaczymy. Druga kwestią jest ergonomia. Lornetka powinna być wygodna w obsłudze i łatwa w przenoszeniu. Zakres powiększeń i średnicę obiektywu determinuje przyszłe zastosowanie lornetki… Z taką wiedzą będzie Ci o wiele łatwiej wybrać odpowiedni model lornetki na combat.pl.

Tekst i zdjęcia: Jakub Link-Lenczowski